duke Abraham Ginvil of Kulva

Ratibaras, t.y. Mykolas, paliko du sūnus, iš kurių vienas atsidėjo karinei tarnybai ir išgarsėjo karo šlovėje, po vadu Žygimantu Kęstutaičiu; o kitas Gagulis, jaunesnysis, apsigyveno tėvo dvare Kulvoje. Tėvo svainis Galiguntas, kadangi buvo bevaikis, tad visas savo valdas paliko Gaguliui. Gagulis, pažymėdamas savo nuolankumą pradėjo naudoti ir trečiąjį herbą – Gulbę, 1413 m. unijos metu priskirtą Galiguntui. Gagulis Ginvilas iš Kulvos dvaro pasivadino Kulviečiu ir pasirašė trimis herbais. Jis kreipėsi į karalių Kazimierą Jogailaitį su prašymu, kad jo palikuonims būtų leista naudoti ne tik du Vladislovo Jogailos patvirtintus herbus: Kentaurą (Hipocentaurą) ir Ginvio Sakalą (Ginwiłł -Jastrzębiec), bet ir trečiąjį iš Galigunto perimtą herbą: Gulbę. Jis gavo karaliaus sutikimą. Gagulis susilaukė sūnaus Melchioro. Melchioras turėjo penkis sūnus: keturi, kariavo Aleksandro ir Radvilos vadovaujami, žuvo kare, o penktasis – Abraomas, jauniausias, perėmė Kulvos dvarą po vyresniųjų brolių mirties. Jis priėmė (naudojo) pilną savo giminės pavardę, ir vadinosi kunigaikštis Abraomas Ginvilas-Kulvietis.

Abraomas buvo nepaprastai talentingas žmogus. Pradinius mokslus įgijęs Lietuvoje, 1528 metais įstojo į Krokuvos universitetą. Vos po metų jis įgijo laisvųjų menų bakalauro laipsnį. Krokuvos akademijoje įkurta graikų kalbos katedra, kuriai vadovavo Jerzy Libanus, ir hebristikos katedra, vadovaujama Leonardo Dawido, sukėlė nuoširdų jauno bakalauro domėjimąsi šiomis kalbomis, o agitacinė prof. Jokūbas iš Ilžos, propaguodamas religines naujoves, populiarinančias naujas Liuterio pažiūras, sukėlė jam didelį vidinį nerimą. Erazmo Roterdamiečio raštų skaitymas ir šio filosofo pažiūrų priėmimas Krokuvos universitete paskatino jauną studentą keliauti jūra studijuoti Lovaino universitete. Abraomas Kulvietis buvo vienas pirmųjų lietvių (lenkų), studijavusių šiame tuomet populiariame universitete. Ten jis pagilino graikų ir hebrajų kalbų žinias, taip pat pradėjo studijuoti teisę. Įgijo laisvųjų menų magistro laipsnį.

Po studijų grįžo į Lietuvą, sukeldamas susidomėjimą ir aplodismentus tiek dėl savo charakterio savybių, tiek dėl aukštos intelektualinės kultūros. Vilniaus vaivada, galingas magnatas ir Lietuvos kancleris Albertas (Olbrachtas) Goštautas, jį pastebėjo ir pasirūpino jaunuoju mokslininku. Jis pasiūlė jam stipendiją keliauti į Italiją – Europos renesanso tėvynę. Tačiau Abraomas Kulvitis, užburtas Martyno Liuterio mokymo, nepriėmė kanclerio pasiūlymo ir nusprendė išvykti į Vokietiją – naujų religinių pažiūrų tėvynę. Jis atvyko į Vitenbergą, studijavo ten esančiame universitete, gilino teologiją, tobulino senovės kalbų ir neoaristotelinės filosofijos žinias. Jis taip pat toliau studijavo teisę. Iš Vitenbergo išvyko į Italiją. Jis atvyko į Romą, susidraugavo ir užmezgė daugybę ryšių su senovės mokslininkais ir žinovais. Senos universitete 1538 m. įgijo abiejų teisės mokslų daktaro laipsnį. Išgirdęs apie represijas prieš tėvus (joe buvo įkalinti dėl ryšių su liuteronų centrais), iš karto nuskubėjo į Lietuvą. Tėvai buvo paleisti iš kalėjimo. Abraomas Kulvietis sulaukė ypatingo palankumo iš abiejų Žygimanto I (Senojo) ir jo žmonos Bonos karalysčių. Tačiau nei dvaro karjera, nei politinės ir diplomatinės pareigos jo visiškai netraukė, jis kėlė sau aukštesnius, ambicingesnius tikslus: ketino dirbti Lietuvos kultūriniam atgimimui ir priartinti jos civilizacijos lygį prie Europos Vakarų. Jis vėl pradėjo studijuoti klasikinę literatūrą, istoriją ir geografiją. 1540 m., karaliui sutikus, Vilniuje (Vokiečių gatvėje) atidarė privačią mokyklą, sujungtą su internatu. Ši mokykla pritraukė daug jaunuolių iš magnatų ir didikų šeimų ne tik iš Lietuvos, bet ir iš Lenkijos Karalystės. Pagrindinė šios mokyklos veiklos priežastis – idėja skleisti liuteronybę Lietuvoje, kuri sulaukė aštraus katalikų dvasininkų protesto. Vilniaus vyskupo Povilo Alšėniškio paragintas, karalius Žygimantas I išleido specialų įsaką, įpareigojantį Abraomą Kulvietį stoti prieš bažnyčios teismą ir paklusti paskirtoms kanoninėms bausmėms. Jei kaltinamasis atsisakytų arba pabėgtų, jam grėstų viso jo turto konfiskavimas. Abraomas pabėgo iš Vilniaus į Karaliaučių, ten pateko globon kunigaikščio Albrechto, kuris jį priėmė ir suteikė liuteronų pedagogikos prorektoriaus pareigas. Tačiau Kulvietis, susirūpinęs savo motinos likimu ir savo turtu, nukubėjo į Lietuvą. Dėka didelių karalienės Bonos pastangų ir apsaugos, motina buvo paleista po to, kai prisiekė nebendrauti su sūnumi. Grįžęs į Karaliaučių, naujai atidarytame universitete perėmė graikų kalbos katedrą, taip pat skaitė hebrajų kalbos gramatikos paskaitas. Dabar jis turėjo labai plačias žinias, be trijų senųjų kalbų – lotynų, graikų ir hebrajų – laisvai mokėjo vokiečių, italų, lenkų, lietuvių ir senųjų prūsų kalbas. Jo graikų paskaitų tema buvo literatūra, skirta Hesiodui, kuris, kaip garsiųjų epų „Darbai ir dienos“ bei „Teogonija“ autorius, varžėsi su dieviškuoju Homeru. Abraomas bendradarbiavo kuriant lietuvišką Kancjonal Mażvida "Gesmes Chrikszczioniškai" (red. 1566 - 70), kuriai pateikė poetines psalmių parafrazes ir lenkiškų dainų vertimus.

Grįžęs į Vilnių, tęsė reforminę veiklą, norėdamas iškelti į viešumą religinį teismą. Tačiau tai nedavė laukiamų rezultatų. Dėl staigaus sveikatos pablogėjimo (sirgo plaučiais) Abraomas nuvyko į savo motinos namus, kur netikėtai mirė 1545 m. birželio 6 d. Buvo įtarimų, kad jį nunuodijo religiniai priešininkai, tačiau to patvirtinti nepavyko. Abraomo Kulwieco mirtis iš Lietuvos reformacijos atėmė puikų skleidėją, o iš lenkų mokslo – iškilų kalbininką ir iškiliausią senosios kultūros žinovą Lenkijoje XVI amžiaus pirmoje pusėje.

Abraomo sūnus, garsiausias iš kunigaikščių Kulviečių giminės – Pranas (Pranciškus, Frankas), gavo savo tėvo Kulvių dvarą, naudojo tris herbus kaip jo protėviai, antspauduodamas save Kentauru (Hipocentauru), Ginvilu-Sakalu ir Gulbe.

Ratybor czyli Michał zostawił dwóch synów, z których jeden oddał się służbie wojskowej i zyskał wojenną sławę pod wodzą Zygmunta Grejstutowicza, a drugi Gagulis, młodszy, osiadł w majątku ojcowskim zwanym Kulwą. Szwagier jego ojca Goligunt, ponieważ był bezpotomny, wszystkie swoje dobra na rzecz Gagulisa zapisał. Gagulis na pamiątkę przyjaźni począł używać trzeciego herbu: Łabędzia, nadanego Goliguntowi podczas unii w 1413 roku. Gagulis Ginwiłł od majątku Kulwy przyjął brzmienie nazwiska Kulwiec (Kulvietis), pieczętował się trzema herbami. Zwrócił się do króla Kazimierza Jagiellończyka z prośbą, aby jego potomkom wolno było używać nie tylko dwóch herbów, zatwierdzonych przez Władysława Jagiełłę: Hipocentaura i Ginwiłła /Jastrzębia/, ale również i trzeciego herbu przyjętego od Goligunta: Łabędzia. Uzyskał od króla zgodę. Gagulis miał syna Melchiora. Melchior miał pięciu synów: czterech walcząc pod wodzą Aleksandra i Radziwiłła poległo na wojnie, piąty - Abraham, najmłodszy, przejął po starszych braciach majątek Kulwę. Przyjął pełne nazwisko swego rodu: Abraham kniaź Ginwiłł de Kulwietz.

Abraham był niezwykle zdolnym człowiekiem. Po zdobyciu podstawowej wiedzy na Litwie zapisał się w 1528 roku na Uniwersytet Krakowski. Już po roku uzyskał bakalaureat sztuk wyzwolonych. Utworzona na Krakowskiej Akademii katedra greczyzny, prowadzona przez Jerzego Libanusa, i katedra hebraistyki, kierowana przez Leonarda Dawida, wzbudziły w młodym bakałarzu szczere zainteresowanie tymi językami, a agitacyjna działalność prof. Jakuba z Iłży, lansująca nowinki religijne, popularyzujące nowe poglądy Lutra, zaszczepiły w nim wielki niepokój wewnętrzny. Lektura pism Erazma z Rotterdamu i akceptacja poglądów tego filozofa na krakowskiej uczelni skłoniły młodego studenta do podróży morskiej celem studiów na uniwersytecie w Lovain. Abraham Kulwiec był jednym z pierwszych Polaków studiujących na tej popularnej wówczas uczelni. Tam pogłębiał swoją wiedzę z zakresu greki i hebraistyki, podjął też naukę prawa. Zdobył stopień magistra sztuk wyzwolonych.

Po studiach powrócił na Litwę, budząc zainteresowanie i aplauz zarówno cechami charakteru jak i wysoką kulturą intelektualną. Zwrócił na niego uwagę i zaopiekował się młodym uczonym wojewoda wileński, potężny magnat, kanclerz litewski Olbracht Gasztołd. Zaproponował mu stypendium w podróży do Włoch - ojczyzny europejskiego renesansu. Jednakże Abraham Kulwiec, zauroczony naukami Marcina Lutra, nie przyjął tej propozycji kanclerza i postanowił udać się do Niemiec - ojczyzny nowych poglądów religijnych. Przybył do Wittenbergi, tam studiował na uniwersytecie, pogłębiając naukę teologii, doskonaląc znajomość języków starożytnych i filozofii neoarystotelesowskiej. Kontynuował także studium prawa. Z Wittenbergi pojechał do Włoch. Przybył do Rzymu, zawarł znajomości i nawiązał liczne kontakty z uczonymi, znawcami starożytności. Na uniwersytecie w Sienie w 1538 roku uzyskał tytuł doktora obojga praw. Na wiadomość o represjach zastosowanych wobec rodziców /uwięzienie z powodu jego kontaktów z ośrodkami luterańskim/ pośpieszył natychmiast na Litwę. Rodziców uwolniono z więzienia. Abraham Kulwiec cieszył się szczególnymi względami obojga królestwa Zygmunta I /Starego/ i jego żony Bony. Jednakże kariera dworska ani pozycja polityczno - dyplomatyczna nie pociągały go wcale, postawił przed sobą wyższe, ambitniejsze cele: zamierzył podjąć pracę nad odrodzeniem kulturalnym Litwy i zbliżeniem jej poziomu cywilizacyjnego do poziomu europejskiego Zachodu. Jeszcze raz podjął studia nad literaturą klasyczną, historią i geografią. W 1540 roku za zgodą króla otworzył w Wilnie /przy ulicy Niemieckiej/ prywatną szkołę połączoną z konwiktem. Szkoła ta ściągnęła liczną młodzież z magnackich i szlacheckich rodów nie tylko z Litwy, ale także z Korony. Głównym powodem prowadzenia tej szkoły była idea propagowania luteranizmu na Litwie, co spotkało się z ostrym protestem katolickim władz duchownych. Przynaglony przez biskupa wileńskiego Pawła Holszańskiego król Zygmunt I wydał specjalny edykt nakazujący Abrahamowi Kulwiecowi stawić się przed sądem kościelnym i poddać się przypisanym karom kanonicznym. W razie odmowy lub ucieczki oskarżonego groziła mu konfiskata całego majątku. Abraham uciekł z Wilna do Królewca, udając się pod opiekę księcia Albrechta, który go przyjął i dał mu stanowisko wicerektora luterańskiego pedagogium. Kulwiec jednakże zatroskany o los matki i swoich majętności pośpieszył na Litwę. Dzięki usilnym staraniom i protekcji królowej Bony matka została uwolniona po złożeniu przysięgi, że nie będzie się kontaktować z synem. Po powrocie do Królewca objął na nowo otwartym uniwersytecie katedrę greki, prowadził także wykłady z gramatyki hebrajskiej. Teraz już posiadał bardzo obszerną wiedzę, obok trzech języków starożytnych - łaciny, greki i hebrajskiego - władał biegle niemieckim, włoskim, polskim, litewskim i staropruskim. Za przedmiot swoich wykładów z greki obrał literaturę poświęconą Hezjodowi, który jako autor słynnej epopei "Prace i dnie" i "Teogonii" konkurował z boskim Homerem. Abraham współpracował przy tworzeniu litewskiego Kancjonału Mażvida "Gesmes Chrikszczioniszkai" /Pieśni Chrześcijanie /wyd. 1566 - 70/, do którego dostarczył poetyckie parafrazy psalmów i tłumaczenia polskich pieśni.

Po powrocie do Wilna podjął kontynuację działań reformatorskich, chcąc doprowadzić do publicznej rozprawy religijnej. Nie dało to jednak oczekiwanych rezultatów. W związku z nagłym pogorszeniem zdrowia /był chory na płuca/ Abraham udał się do domu matki, gdzie nagle zmarł 6 czerwca 1545 r. Były podejrzenia, że został otruty przez przeciwników religijnych, ale tego nie udało się potwierdzić. Zgon Abrahama Kulwieca pozbawił reformację litewską wybitnego propagatora, a naukę polską - wybitnego lingwisty i najznakomitszego znawcy kultury starożytnej w Polsce pierwszej połowy XVI wieku.

Syn Abrahama, najsłynniejszego z książęcego rodu Kulwieców - Frank, gospodarzył na dobrach ojcowskich w majątku Kulwie, używał trzech herbów jak jego przodkowie pieczętując się zarówno Hipocentaurem, jak i Ginwiłłem Jastrzębiem oraz Łabędziem. Zostawił czterech synów: Stana, Maca, Radwiła i Jana. Ród Kulwieców nie zginął, przeciwnie rozwijał się. Kronika prezentuje jego członków przez wiek siedemnasty, osiemnasty aż do początków wieku dziewiętnastego, tj. do czasu, kiedy była pisana. Piastowali książęta Kulwiecowie różne wysokie stanowiska: byli asesorami, podsędkami, stolnikami, deputatami, starostami, szambelanami. Józef Kulwiec był generałem majorem wojsk litewskich za panowania króla Stanisława Augusta. Znajdziemy Kulwieca Hipocentaurusa w ?Potopie? Henryka Sienkiewicza. Był nim jeden z dziarskich komilitonów chorążego orszańskiego Andrzeja Kmicica, zabity potem przez Butrymów razem z innymi zawadiakami.