Gratis scans Nederlandse Burgerlijke Stand verboden door

Het magere vertrouwen van WieWasWie
Bron: CC by Wisconsin Historical Images, gevonden via WieWasWie

In het Nederlandse archiefveld is de laatste jaren veel te doen over het beschikbaarstellen van scans van originele (vooral genealogische) bronnen. Gratis of betaald? Dat is de vraag. Voor- en tegenargumenten zijn voornamelijk van principiële aard. Ik herhaal ze hier niet, deze blogpost gaat er niet over.

Met de aanstaande geboorte van WieWasWie (uitleg site), de opvolger van Genlias, een website waarmee door genealogische bronnen (burgerlijke stand en zo) van talloze Nederlandse archieven kan worden gezocht, is de discussie weer in alle hevigheid opgelaaid. Ook onder de grootste gebruikersgroep van al die websites: de genealogen.

Concurrentie
Struikelblok vormde ineens de Amerikaanse website FamilySearch (van de Mormonen) waar eveneens scans van Nederlandse aktes worden getoond, gratis en voor niks. De kwaliteit is wat middelmatig, maar goed, ze zijn gescand op basis van microfilms van enkele decennia oud en gebruikers zijn er blij mee. Nadeel is verder dat het slechts om scans gaat - er is (nog) geen doorzoekbare database aan gekoppeld met namen, data, plaatsen enzovoort, dus je moet zelf bladeren naar het juiste plaatje.

Maar toen kwam Genver! Een website opgezet door vrijwilligers die plaats na plaats links begonnen uitpluizen en leggen naar de series scans op FamilySearch. Nog lang geen doorzoekbare index dus, maar het scheelt al aanzienlijk in tijd. Een prachtige service voor en door onderzoekers. Mijn eigen Brabant is goed vertegenwoordigd en al laat ook het BHIC betalen voor het downloaden van scans van haar website, ik laat het niet na om zo nu en dan Genver te promoten. Prachtinitiatief!

Maar dit alles zou natuurlijk het business model van WieWasWie onderuit halen. Het bouwen van die website kost immers een grote pot geld en dat geld moet worden terugverdiend. En dan is het vervelend als in de kraam naast je zo ongeveer dezelfde koopwaar om niet wordt weggegeven.

Daarom moet er wat gebeuren.

Geruchten
Het liefst had men waarschijnlijk gezien dat FamilySearch de scans offline haalde of alleen voor leden beschikbaarstelde - ik hoorde eens het gerucht dat er zelfs al een juridische dreigbrief was verzonden richting Amerika. Maar of dat allemaal zomaar kan, dat weet ik niet. Ik ben namelijk een jurist van het niveau Jantje Flut en heb bovendien maar beperkt zicht op de hele zaak, haar geschiedenis, relevante documenten enzovoort.

WieWasWie heeft recentelijk wel een rechtenonderzoek het licht doen zien en daarover werd op internet het volgende gezegd:

Over het databankenrecht wordt gezegd dat het moeilijk te handhaven zal zijn, omdat de stichting STAP [de bouwer van WieWasWie, die werkt in opdracht van Nederlandse archiefinstellingen - CvdV] niet als oorspronkelijke producent aangemerkt kan worden, en de databank m.b.v. subsidies (...) bijeen is gebracht. Het enige wat ze kunnen doen is een voorbehoud maken dat dit recht van toepassing is, en hopen dat een rechter hen gelijk geeft bij vermeend inbreuk. (...) In dit stuk maak ik niet op dat de stichting STAP enig recht heeft om van FamilySearch te eisen dat de BS akten van Nederland offline gehaald dienen te worden. Dat kan ook niet o.b.v. een wet uit 1996, terwijl de toestemming voor filming en de filming van de akten zelf al in de jaren '60 plaatsvond.
Deze rechtenstudie geeft mij sterk de indruk dat de stichting STAP eigenlijk weinig grond heeft om een project als WieWasWie op te zetten zoals zij dat nu doen, en daarom maar zoveel mogelijk onderbouwing probeert te verzamelen. STAP is zelf opdrachtgever van het rapport, dus "wij van WC-eend" is van toepassing. (bron: bericht Frank Steggink d.d. 4 juli 2011)

Tussen alle geruchten die de ronde doen lijkt de uitleg die Genver al op 4 juni in een open brief aan haar gebruikers gaf het meest aannemelijk:

Er is blijkbaar een gerede kans, dat dit najaar [elders wordt specifiek september genoemd, zijnde het lanceermoment van WieWasWie - CvdV], voor wat betreft de Nederlandse akten, FamilySearch "op zwart" zal gaan. Vergelijkbaar met de Belgische situatie; dus alleen nog raadpleegbaar door en voor geregistreerde leden van LDS. (...) Deze voor de huidige gebruikers onprettige situatie kan enkele jaren gaan duren en zal pas eindigen als wiewaswie uit haar kosten is gekomen.

FamilySearch zou de 'Nederlandse' scans dus achter een betaalpoortje gaan zetten en dat zou de toegang via Genver direct waardeloos maken. Lid worden van WieWasWie dus, of lid worden van de Kerk van Jezus Christus van de Heiligen der Laatste Dagen. Betalen of betalen, kiezen of kiezen.

Want als je het niet kunt afdwingen, dan kun je natuurlijk ook gewoon een slimme deal sluiten. Op internet was twee dagen eerder al te lezen:

Ik sprak vandaag een vertegenwoordiger voor de BeneLux van FamilySearch (LDS = Mormomen) en hij bevestigde mij dat diverse Nederlandse archieven bezwaar hadden aangetekend tegen het gratis ter beschikking stellen van scans van de originele Burgelijke Stand akten. Hij vertelde dat er op aangestuurd wordt van een uitruil tussen de images (in bezit van LDS) en de index data (in bezit van de Nederlandse archieven c.q. Digitale Stamboom, Genlias en andere databases). Daarbij zou een moratorium gevoegd waarbinnen de LDS de gegevens alleen aan haar leden ter beschikking zou mogen stellen (zoals nu ook het geval is in België). Zodra de Nederlandse archieven uit de kosten zouden zijn van het WieWasWie project, zou de LDS ook weer vrijheid van handelen krijgen. (bron: bericht Michaël Boers d.d. 2 juni 2011)

Hoe het afloopt? We zullen het wel merken. WieWasWie is er in ieder geval ongelofelijk stil van, totdat alles in kannen en kruiken zal zijn. In de tussentijd weet eigenlijk niemand precies wat er straks gaat gebeuren.

Vertrouwen
Hoe dan ook, ik denk bij dit alles drie dingen: 1) wat ongelofelijk zonde van zo'n mooi initiatief, waar vrijwilligers keihard aan hebben gewerkt en waar gebruikers zo ontzettend blij mee zijn, 2) je verliest hoe dan ook, want deze ontwikkelingen zijn niet tegen te houden. Ik begreep dat anderen al bezig waren met het op grote schaal downloaden van scans...

...maar het belangrijkste is wel 3) als je wilt slagen in je business, doe dat dan door excellente producten en diensten te leveren waar klanten met liefde en plezier voor willen betalen. Als je om te slagen eerst andere diensten ook kapot denkt te moeten maken, heb je blijkbaar een mager vertrouwen in je eigen aanbod. En da's een veel groter probleem dan concurrentie van websites met middelmatige scans en een gebrekkige toegang.

Rebels
Tot slot, waar sta ik zelf in deze? Welnu, als medewerker van het BHIC zal ik natuurlijk met verve het beleid van onze archieforganisatie blijven uitdragen en uitvoeren. Maar de rebel in mij hoopt tegelijkertijd dat de jongens en meisjes van Genver ook ná september nog volop kunnen samenwerken aan hun nobele streven om genealogische bronnen nóg toegankelijker te maken dan ze nu al zijn. En laat de aanbieders van betaalde content dan maar bewijzen dat ze hun doelstellingen kunnen realiseren niet door de concurrentie de wind uit de zeilen te nemen, maar door het leveren van een goed product en een dito dienst.

Bron: [http://www.digitalearchivaris.nl/2011/07/het-magere-vertrouwen-van-... De Digitale Archivaris]

Het magere vertrouwen van WieWasWie

Wil je de discussie en geruchten onder genealogen blijven volgen, dan kan ik de groep soc.genealogy.benelux aanbevelen. Maar er wordt op meer plekken getypt, zoals hier op het Stamboom Forum en hier op het Stamboomvragenforum. Wil je de feiten blijven volgen, dan ben je toch vooral aangewezen op het weblog van WieWasWie zelf (alhoewel daar bovenaan een vacature voor een Communicatiemanager prijkt). Nou goed, je kunt niet álles bijhouden.

(Zojuist trouwens nog een Amerikaans echtpaar geholpen met FamilySearch en Genver - kunnen ze de rest van hun vakantie in Nederland besteden aan fietsen in plaats van studiezalen bezoeken. Waarvan akte.)